سێگۆشه‌ى به‌رمودا و رِاستى يه‌كى ناديار

سێگۆشه‌ى به‌رمودا و رِاستى يه‌كى ناديار
هێمن ئيلنجاغى
سێگۆشه‌ى به‌رمودا يه‌كێكه‌ له‌ سه‌ر سورِهێنه‌ره‌كانى سروشت,سێگۆشه‌ى به‌رمودا به‌شێكه‌ له‌ ده‌ريايى ئه‌تڵه‌سى كه‌ چه‌نده‌ها فرِۆكه‌و به‌له‌مى لێ بزر بوه‌ به‌بێ ئه‌وه‌ى هيچ شتێك به‌جێ بێڵن له‌ دواى خۆيان هه‌تا ئێستاش كه‌س نه‌يتوانيوه‌ به‌ته‌واوه‌تى هۆى بزر بونى ئه‌و شتانه‌ بزانێت له‌ و سێگۆشه‌يه‌دا.... كاتێك كه‌ باسى (سێگۆشه‌ى به‌رمودا)ده‌كرێت وه‌ك ئه‌وه‌ وايه‌ كه‌ باسى چيرۆكێكى خه‌ياڵى بكه‌يت به‌لاَم جياوازيه‌كه‌ى ئه‌وه‌يه‌ كه‌ سێگۆشه‌ى به‌رمودا رِاستيه‌كه‌ و شتێكى واقيعيه‌ وه‌ چه‌نده‌ها جاريش گوێمان لێ بووه‌ له‌ زۆر جێگا باسى ده‌كرێت كه‌ به‌ گه‌وره‌ترين ته‌حه‌دى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ داده‌نرێت كه‌ به‌ره‌و رِووى مرۆڤ ده‌بێته‌وه‌. شوێنى جوگرافياى سێگۆشه‌ى به‌رمودا ده‌كه‌وێته‌ رِۆژ ئاواى (محيتى ئه‌تڵه‌نتى له‌ باشورى ويلايه‌تى فلۆريدا له‌ ويلايه‌ته‌ يه‌كگرتوه‌كانى ئه‌مريكا) خۆى له‌ خۆيه‌وه‌ ئه‌و شوێنه‌ شێوه‌يه‌كى سێگۆشه‌يى ئه‌ هێنێت,سێگۆشه‌ى به‌رمودا له‌ ساڵى (1954ز)دۆزرايه‌وه‌ كاتێك كه‌ چه‌ند فرِۆكه‌يه‌ك تيادا بزر بوون كه‌ به‌سه‌ريدا ده‌فرِين وه‌ديار نه‌مان وه‌له‌و كاته‌وه‌ به‌و ناوه‌وه‌ ناسراوه‌ وه‌ هه‌ندێكيان ثێى ده‌ڵێن (جز الشگان) سێگۆشه‌ى شه‌يتان.. خاڵى بزر بوون له‌ سێگۆشه‌ى به‌ر مودا:له‌ شوێنێكى ديارى كراوه‌وه‌ كه‌ به‌شێوه‌يه‌كى زۆر گه‌وره‌ له‌سه‌ر ئاوه‌كه‌ى هه‌موو به‌ قه‌وزه‌ گرتووه‌ كه‌ ثێى ده‌گوترێت (بحر سارجاسام)كه‌ به‌شێوه‌يه‌كى گه‌وره‌ سه‌ر ئاوه‌كه‌ى گرتوه‌ كه‌ رِێى له‌ هاتوو چۆى كه‌شتى و ثاثۆرِه‌كان گرتووه‌..هتد وه‌ ده‌رياى (سارجاسو)بێده‌نگيه‌كى زۆرى لێ ده‌بينرێت كه‌ ده‌ريايه‌كى مردووه‌ هيچ جوڵه‌ى نيه‌ كه‌ كه‌شتيوانه‌كان چه‌نده‌ها ناويان لێناوه‌ وه‌ك (ده‌رياى ترسناك) يان (قه‌برستانى ئه‌تڵنتى)ئه‌وه‌ش به‌هۆى ئه‌و شتانه‌ى كه‌ بينيويانه‌ له‌ كاتى گه‌شت كردن له‌ ناو ئه‌و ده‌ريايه‌ وه‌ ده‌ر كه‌وتووه‌ كه‌ چه‌نده‌ها كه‌شتى له‌ ناو ئه‌و ده‌ريايه‌ بزر بوونه‌ كه‌ ده‌كاته‌ سێگۆشه‌ى به‌رمودا له‌سه‌ره‌تاي ديارده‌ى وونبون له‌م شوێنه‌دا له‌ ساڵى (1850ز)دا تاكو ئێستا زياتر له‌ثه‌نجا كه‌شتى لێ ونبوه‌ و ديار نه‌ماون هه‌ندێك له‌ كه‌شتيوانه‌كان توانيان بنكه‌ى كه‌شتى وانه‌كان ئاگادار بكه‌نه‌وه‌ بۆ ماوه‌يه‌كى زۆر كه‌م له‌ ونبونيان به‌لاَم ئه‌م نه‌مانه‌ زۆر ناديار بووه‌ و كه‌سى تێ نه‌گه‌يشتوه‌ وه‌ ئه‌و كه‌شتيانه‌ ده‌گه‌رِێته‌وه‌ بۆ هى ويلايه‌ته‌ يه‌كگرتوه‌كانى ئه‌مريكا يه‌كه‌م كه‌شتى (انسرجنت) كه‌ 340 كه‌سى له‌سه‌ر بوو دوو هه‌م ژێر ده‌ريايى (رِسكوريبون)كه‌ 99 كه‌شتيوانى تێدا بوو ئه‌مانه‌ كه‌ هه‌موو له‌ ساڵى 1968 بزر بون وه‌ له‌و كه‌شتيانه‌ى كه‌ ونبوون له‌ سێگۆشه‌ى به‌رمودا له‌ ساڵى 1880 كه‌شتى ئينگليزى (أتلينتا) ژماره‌ى سه‌ركه‌شتيه‌كه‌ 290 كه‌س بون.وه‌ له‌ ساڵى 1918ز كه‌شتى ئه‌مريكى (سايلكوب) ژماره‌ى ئه‌وانه‌ى كه‌له‌سه‌ر كه‌شتيه‌كه‌ بون 309 كه‌س بون.وه‌ ديارده‌ى ونبونى فرِۆكه‌ ئه‌مه‌ كاتێك بوو كه‌ ثێنج فرِۆكه‌ بۆ رِاهێنان چون به‌و شوێنه‌دا رِۆيشتن له‌ ساڵى 1945 دا كه‌ ژماره‌ى فرِۆكه‌وانه‌كان ثێنج كه‌س بوون له‌گه‌ڵ هه‌شت ياريده‌ده‌رى فرِۆكه‌ وانه‌كان وه‌ سه‌رۆكه‌كه‌يان ناوى (تشارليزتيلور)بوو كاتێك كه‌ له‌ بنكه‌وه‌ چاوه‌رِێيان ده‌كردن بۆ گه‌رِانه‌وه‌ و نيشتنيان له‌ بنكه‌وه‌ بروسكه‌يه‌كيان ثێگه‌يشت له‌ سه‌رۆكه‌ كه‌يان (ملازم تشار لزتبلور)كه‌ ده‌ڵێت ئێمه‌ له‌ حاله‌تێكى زۆر خراثين,ئێمه‌ له‌ ژێر خه‌ت ده‌رچوين و ناتوانين زه‌وى ببينين و ده‌ست نيشانى شوێن و جێگامان بكه‌ين وابزانم ئێمه‌ ونبوين له‌ ئاسمان,هه‌موو شتێك لامان لێڵه‌ و هيچى نابينين و نازانين بۆ كوێ ده‌چين..... دواى ئه‌وه‌ هيچيان لێ نه‌بيستراوه‌.وه‌ ئه‌و فرِۆكانه‌ى كه‌ ونبون له‌ ساڵى 1948ز فرِۆكه‌ى به‌ريتانى (ستارتيجر)ونبو كه‌ سى و يه‌ك كه‌سى له‌ناودا بوو له‌ ساڵى 1956ز فرِۆكه‌يه‌كى ترى ئه‌مريكى تيا ونبوو. بۆيه‌ ده‌توانين بڵێين سێگۆشه‌ى به‌رمودا رِاستيه‌كى نادياره‌ چونكه‌ تاوه‌كو ئێستاش كه‌س نه‌يتوانيوه‌ ئه‌م رِاستيه‌ رِوون بكاته‌وه‌ و هۆكارى ديار نه‌مان و بزر بوون له‌ چيدايه‌

دةستةكانت خؤشبيت